ÖZEL ÇOCUKLARA ÖĞRETMENLİK YAPMAK
“Öğretmen bir kandile benzer, kendini tüketerek başkalarına ışık verir.” Atatürk
Yok hayır, sizden kendinizi tüketmenizi istemiyorum. Atatürk de istememişti. Bu sözün mecazi anlamını siz öğretmenlerden daha iyi anlayabilen olamaz. Ama sınıfınızda ışık tuttuğunuz öğrenci sayısı, onların karakter, yetenek, ilgi alanı, öğrenme hızı, öğrenme şekli ve dikkat süreleri aralarındaki farklılıklar düşünüldüğünde, bizlerin bilgi ve bilincimizin şekillenmesinde size düşen payı tahmin etmek zor değil.
Sınıfınızda işitsel zekaya sahip bir öğrenciyle, görsel zekaya sahip bir öğrencinin aktarmak istediğiniz konuyu aynı şekilde dinlemesini, anlamasını, öğrenmesini kimse bekleyemez. Tüm bu farklılıkların yanı sıra hiperaktivite, dikkat eksikliği, öğrenme güçlükleri yaşayan ya da üstün zekalı öğrencileriniz de olabilir. Öğrencileriniz arası farklılıklara değer vererek tekdüze beyinler yaratmak yerine farklılıklarını onlar ve kendiniz için bir avantaja çevirebilirsiniz. Evet sınıfınızdaki farklılıkları ortadan kaldırmak yerine sınıftaki farklılıkları arttırmaktan bahsediyorum. Bu, “sınıfa” öğretirken “bireysel” farklılıkları dikkate almanız demek.
“Biz öğretmenler de sıradan insanlarız, süper güçlerimiz yok!” dediğinizi duyar gibiyim. Evet belki süper güçleriniz yok, ama özel çocukları tespit etmede, onlarla iletişim kurmada ve onların öğrenme konusunda yaşadıkları sıkıntıları aşmada yapabilecekleriniz var.
Bir çocuğun özel eğitime ihtiyacı olduğunu nasıl anlarım?
Bazı çocuklar sınıf içinde sabit duramaz, kurallara uymakta zorlanırlar. O anda işlenilen konuya dikkatlerini vermekte zorlanabilirler. İlgilerini vermelerini sağlamak için sürekli motive edilmeye ihtiyaç duyabilirler. Ya da bazıları sınıf arkadaşları kadar çabuk öğrenemiyor olabilir. Bu, onların öğrenme yeteneklerinin olmamasından değil, DEHB’li olmalarından ya da öğrenme güçlüğü yaşamalarından kaynaklanıyor olabilir. Siz de biliyorsunuz ki onlar da en az sınıf arkadaşları kadar zekiler ancak öğrenme, bilgi edinme süreçleri diğerlerinden farklı. Bir de leb demeden leblebiyi anlayan, soruları ile sizi sıkıştıran üstün zekalı öğrencileriniz olabilir. Kısacası öğrencileriniz öğretme şeklinizde bireysel farklılıklara ihtiyaç duyabilirler. Böyle bir durum tespit ettiğinizde okul yönetimini bilgilendirmeniz ve aile ile temasa geçmeniz, onlarla koordineli ilerlemeniz çok önemli.
Özel Çocuklara Eğitim Verirken Uygulanacak Stratejiler:
DEHB, öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği yaşayan çocuklar arkadaşları ile kendilerini daha çok karşılaştırırlar. Bu nedenle daha alıngan ve cesaretsiz olabilirler. Sınıfınızda, yani onların öğrenme ortamlarında oluşturacağınız küçük farklılıklar ile onlar için büyük farklar yaratabilirsiniz.
- En keyifli belki de en sıra dışı öneri ile başlayacağım. Aslında bu öneri “süper güçlere” ihtiyacınız olmadığını gösteren en iyi örnek diyebilirim. Egzersiz topları kullanabilirsiniz! Doğru duydunuz. Araştırmalar, sürekli hareket etme ihtiyacı duyan, yerinde oturamayan DEHB’li, dikkat eksikliği olan çocukların oturdukları yerde tüm hareket etme ihtiyaçları karşılandığını için daha iyi konsantre olduklarını ve okulda daha başarılı olduklarını ortaya koymuş. Üstelik top üzerinde dik oturdukları için daha sağlıklı duruşa sahip oldukları da belirlenmiş. (1)
- Dikkatleri her an her şeyle dağılabilen öğrencilerinizden bahsediyoruz. O halde bölünmeyecekleri bir öğrenme ortamına ihtiyaçları var. Birebir ders vermediğiniz sürece bu mümkün görünmese de bazı sınıf içi çalışmaları onlara özel oluşturabilirsiniz. Mesela bireysel okuma saatlerinde bu öğrencileriniz için kulak tıkacı kullanabilirsiniz. Biliyorum kulağa çılgınlık gibi geliyor ama bu uygulamanızı öğrencinize doğru şekilde anlattığınızda o da okumanın tadını çıkaracak ve yapabildiklerini gördükçe kendine güveni yerine gelecek. Sadece kulaklarını kısa süreliğine tıkayarak üstelik. Bir düşünün, bu tarz küçük ama onun için paha biçilmez farklı başka neler yapabilirsiniz?
- Hızlı konuşan biriyseniz yavaşlayın. Sahip olduğunuz özel öğrencileriniz sizin hızınıza yetişemeyebilir. Cevap vermek istediğinde sakin olun. İhtiyacı olan süreyi ona tanıyın ki panik yapmasın. Unutmayın sorduğunuz soruyu anlamak ve cevabı toparlayabilmek daha çok vakte ihtiyacı var. Bilmiyor değil, sadece bildiklerini ve öğrendiklerini aktarabilmek için farklı bir süzgeçten geçiriyor.
- Pozitif bir yaklaşımın, aynı sözcükleri başka bir şekilde kullanmanın yarattığı mucizelere inanamazsınız. “Sana sessiz olmanı söyledim” demek yerine “bugün sessiz olmak için gösterdiğin çaba harikaydı. Yarın daha iyisini yapacağını inanıyorum” cümleleri onların sadece sınıf içinde sessiz olmalarını sağlamakla kalmayacak. İnanın hayatlarında bir fark yaratacak.
- Zaman bazlı değil, aktivite bazlı bir program oluşturun. Az sonra “ne yapacağını” bilmek, “başka bir şey yapacağını” bilmekten daha rahatlatıcıdır. Aslında tüm çocuklar için öyle değil midir?
- Kuralları ve uymadığı zaman oluşacak sonuçları anlatın. Gerekirse her gün tekrar edin. Ama daima sakin ve tartışma ortamı yaratmadan. Sizin sakin olmanız, onun kurallara uymasını sağlayacak. Kurallar yani sınırlar özellikle DEHB’li çocukların kendilerini güvende hissetmeleri için çok önemli.
- Günlük program içinde mutlaka zevk alarak yapacağı bir aktiviteye yer verin. Dersler onun için yeterince karmaşık. Nefes alıp, enerjisini toplamaya daha çok ihtiyacı var. Hem böylece tüm öğrencilerinizi de mutlu ve motive edersiniz.
- Derslerde ona daha yakın durmaya dikkat edin. Diğer öğrencilerinizden daha fazla açıklamaya ihtiyacı var. Diğer öğrencilerinize çözmeleri için bir soru verip, ona tekrar anlatabilirsiniz.
- Kısa cümleler ve basit kelimelerle konuşmaya dikkat edin. Yapmasını istediğinizi küçük adımlara bölerek anlatın. Bir adımı bitirip, diğerini geçmesi daha kolay olacaktır. “Şimdi kitabınızdan soru 10’u çözün” demek diğer öğrencileriniz için yeterli olabilir. Ama özel öğrencilerinize “Matematik kitabını aç. Sayfa 5’i bul. Oradaki 10. soruyu çöz” demeniz gerekebilir. Hatta nasıl çözeceğini yeniden anlatmanıza da ihtiyacı olabilir.
- Ödev verdiğinizde hedefi çok büyük ve ulaşılması güç algılayabilir. Ödevi bile basamak basamak anlatmanız ve yaptırmanız gerekebilir.
Buna karşılık üstün zekalı bir öğrenciniz varsa yukarıda yazdıklarımın neredeyse taban tabana zıtlarını yapmanız gerekecek. Çünkü onlar tabiri caizse leb demeden leblebiyi anlarlar. Hızlı öğrenir, hızlı düşünür, hızlı uygularlar. Üstün zekalı bir öğrenciniz varsa onun olabildiğince yaratıcı olmasına izin vermelisiniz. Onlar sıradan konulara sıra dışı fikirler üretirler. Hatta diğer öğrencilerinizden farklı olarak sıra dışı sorular sorabilirler. Daha uzun vadeli ve daha karmaşık ödevler onları daha çok motive eder. Doğru ya da yanlış cevabı olan sorulardan çok farklı yaklaşımlar gerektiren sorulara cevaplar bulmak onların işidir. Ne yazık ki zekaları ne kadar baskınsa, sosyalleşme kabiliyetleri o kadar azdır. O nedenle bu öğrencilerinize sınıfın kalanının gelişmesine yardımcı olacak projelerde liderlik görevleri verebilirsiniz. Kendi yaratıcılığını ortaya koyarken arkadaşlarıyla da ilişkilerini güçlendirecektir.
“Küçük yüreklerde büyük izler bırakabileceğiniz” bir meslek seçtiniz. Bu küçük yüreklerin de yaşamlarında büyük ve özel izler bırakabilmeleri için her öğrencinizin onu özel yapan farklı yönünü dikkate almanızı ve o farklılığı besleyecek şekilde öğretme teknikleri uygulamanızı öneririm. Tüm bunlar için motivasyona ihtiyaç duyduğunuzda, güldüreceğiniz minik yüzleri düşünmeniz yeterli!
Kısaca…Öğretme Teknikleri için İpuçları
Öğreteceklerinizi küçük parçalara bölün
Problemleri belirleyip, önlemler alın
Düzenli olarak yaptıklarınızı özetleyin, karşılıklı geribildirim verin
Kelimelerle anlatılan şeyleri grafik, resim, şekil ile de tekrar edin
Öğrencinin yapılanları sıklıkla tekrar edebileceği ortamlar yaratın
Öğrencinin izleyebileceği bir program oluşturun
İşe yaramayan stratejilerde ısrarcı olmayın, yeni teknikler deneyin.
ALINTILAR
KAYNAKÇA
http://ozelegitimsitesi.com/diger/hiperaktif-cocuklar-icin-okulda-neler-yapilabilir-ogretmene-dusen-gorevler.html
http://ldaamerica.org/successful-strategies-for-teaching-students-with-learning-disabilities/
http://ncld.org/students-disabilities/ld-education-teachers/classroom-strategies
http://www.designastudy.com/teaching/tips-111204.html
https://www.teachervision.com/special-education/new-teacher/48460.html