MÜDÜRÜNÜZ ESNEK DEĞİLSE ve YENİ KOŞULLARA HEMEN UYUM SAĞLAYAMIYORSA…

Çok Yönlü Düşünmesini Pekiştirecek Egzersizler Yapmasını Sağlayın

Konfor alanlarımızda, planladığımız şekilde yaşayıp gittiğimizde ne kadar rahat, ne kadar mutluyuz değil mi? Ama maalesef yaşamın değişmez bir kuralı olarak, yaşam bize beklenmedik sürprizler sunuveriyor. Örneğin sunum yapacağımız toplantıdan 3 dakika önce projektör arızalanabilir! Sınavınız üç gün sonrayken bir anda ertesi güne alınabilir. Dönem projenizi tamamlamanız gereken gün kardeşinize başka bir konuda yardım etmeniz gerekebilir. Ne yaparsınız böyle durumlarda? Çocuğunuz ne yapar? Sıcak mı bastı? Rahatlayın, eğer başının üzerinde bir haresi yoksa her insan bu gibi beklenmedik durumlarda önce bir bozulur ya da telaşlanır. Önemli olan bu ilk tepkiyi atlattıktan sonra ne yaptığınızdır. Eğer yeni koşullara uyum sağlayıp, yepyeni bir plan yapabiliyorsanız, adaptasyon sorunu yaşamıyorsunuz demektir!
Maalesef yönetici işlev bozukluğu olan kişiler hele de gençler, beklenmedik durumlarda bu kadar esnek olamıyorlar. Telaşlanıyorlar, elleri ayakları birbirine dolaşıyor. Adeta kilitlenip kalıyorlar. Bu hayal kırıklığı, mutsuzluk, hüsran gibi duyguları da beraberinde getiriyor tabi. Sonuç olarak karşılarına çıkan ufacık bir engeli çözümleyemediklerinde yeni bir yol denemeyi akıl edemeyen, kolay pes eden kişilere dönüşüyorlar. Öyle ki sonunda denemekten bile vaz geçebiliyorlar.
E anne-babaları olarak onları bu çaresiz halleriyle baş başa mı bırakacağız? Tabi ki hayır. Çünkü esnek olmak, koşullara uyum sağlamak hem akademik başarının hem de yaşamdaki başarının önemli bir ön şartı
NASIL YARDIM EDEBİLİRSİNİZ?
Esnek düşünmeyi, aslında sahip olduğu bilgileri birden farklı şekilde kullanabilme ya da çok yönlü düşünme becerisi olarak da tanımlayabiliriz. Bir kitabı okurken, daha sonra verilen bir detayla baştaki bir gizemi çözebilme aslında esnek düşünebilme becerisiyle ilgilidir. Farklı branşlarda öğrenilen ve birbirini destekleyen konuları birleştirebilme becerisidir. 2 dil konuşuyorsanız, bu diller arası geçiş yapabilme becerisidir.  Matematik çalışırken, sosyal bilgiler çalışmaya geçebilme becerisidir. Sudoku, bulmaca çözebilme becerisidir. Dolayısıyla çocuğunuza yardım etmek, bu becerilerini geliştirmek için yapabileceğiniz aktiviteler de bunları destekleyen çalışmalar olacaktır.

Okul öncesi dönemden başlayarak çocuğunuzla sayı oyunları, eş anlamlı, eş sesli kelimeleri içeren kelime oyunları oynayabilirsiniz.

• Karikatürler ya da şakalar çocuklara çok yönlü düşünmeyi, kelimelerin nasıl farklı anlamda kullanılabileceğini, gerçekten neyin kastedildiğini anlamak için bütüne bakmak gerektiğini öğretmek için birebirdir. Mizah dergileri okumaya, komedi programları izlemeye teşvik edebilirsiniz.
• Kitap okumak da her zaman işe yarar. Çocuğunuz okurken, bilmediği bir kelimeyle karşılaştığında, kendi kendine o kelimenin yerine neyi kullansa cümlenin anlam kazanacağını bulması çok faydalı bir egzersizdir.
• Sık sık farklı konular hakkında yazı yazmak da etkilidir. Eğer kağıt ona, o kağıda bakıp duruyorsa, çocuğunuza konu hakkında bildiklerini listelemesi, gruplaması, önem sırasına koyması ve yazı için giriş-gelişme-sonuç bölümleri oluşturması konusunda yardımcı olabilirsiniz.
• 2+4, 6 eder. Ama aynı şekilde 3+3 de 6 eder. Çocuğunuza bu basit örnekten yola çıkarak, matematik problemleri için de farklı yollar olabileceğini öğretin. Aynı sonuca farklı yollarla ulaşmaya teşvik edin. Bu, çocuğunuza yaşamda karşılaşacağı problemlerde de kendisine “Bu sorunu çözmek için başka bir yol biliyor muyum?” sorusunu sormayı öğretecektir.
• Farklı tür sınavlara farklı hazırlanmak gerektiği ile ilgili çalışmalar yapın. Örneğin test için çalışıyorsa, detaylara inmesi gerektiğini, yazılı sınav ise daha çok hikayeye önem vermesi gerektiğini öğretin.
• Ne yaparsanız yapın, çocuğunuzu alternatif bir çözüm üretmeye teşvik edin. Ama çözümü ona siz sunmayın.

Okul başarısı ile ilgili gibi görünen bu minik çalışmalar, aslında beklenmedik bir durumla karşılaştığında yeni duruma adapte olup yepyeni düşünce şekilleri bulması için yapılan egzersizlerdir. Kendi yaşamınızdan örnekleri de onunla paylaşabilirsiniz. Bu yalnız olmadığı düşüncesini pekiştirecektir. Açmaza düştüğünde, başta farklı düşünebilmesi için sorular sorarak onu çözüme götüren yolu gösterebilirsiniz.  Sonra bu soruları kendi kendisine sorar hale gelecektir.
Bir arkadaşım anlattı, kızı ertesi gün ödev yapması gereken kitabını okulda unutmuş. Başta ödevi yapamayacağı ve öğretmene karşı mahcup olacağı için epey bir ağlamış, sızlanmış. Sonra, arkadaşının sorularıyla ödevini yapabileceği çözümler düşünmeye koyulmuş. İşte o zaman, çoğunlukla oyun için kullandığı tablet bilgisayar imdadına koşmuş. Sınıf arkadaşına facebooktan bir mesaj atmış, 2 dakika sonra kitapta ödev olan sayfanın resmi elindeymiş! Sizin çocuğunuzun da koşullara uygun çözümler bulması, izleri takip ederek sonuca ulaşması hiç zor değil; birazcık pratik ve onları düşünmeye teşvik edecek doğru sorular!
Haftaya konumuz: hafıza. Yani öğrendiklerini akılda tutma ve gerektiğinde kullanma becerisinden ve geliştirmek için neler yapılabileceğinden bahsedeceğim.

KAYNAKÇA

Executive Function 101 e-book : http://www.ncld.org/images/content/files/executive-function-101-ebook.pdf
http://www.ncld.org/types-learning-disabilities/executive-function-disorders/ways-kids-use-flexible-thinking-to-learn