MÜDÜRÜNÜZ DURUMU TARTIP ONA UYGUN DAVRANAMIYORSA…
Yine çözüm egzersiz: Sesli tekrar, kontrol listesi kullanımı ve ara değerlendirmeler
Diyelim yağda yumurta yapıyorsunuz. Eğer bir önceki sefer yağ tam erimeden yumurtayı kırdıysanız ve yumurta hafif sıvı kaldıysa, bu sefer bu hatanızdan ders alıp, yağın erimesini, hatta iyice kızmasını bekleyip yumurtayı kırmanız gerektiğini bilirsiniz.
Çocukluğumuzdan itibaren gözlemleyerek, deneyip yanılarak, hatalarımızdan ders alarak, nerede, ne zaman, nasıl davranacağımızı öğreniriz. Kişinin kendisini değerlendirmesi ya da öz izleme olarak ifade edebileceğimiz bu yönetici işlev fonksiyonu sayesinde, kişi durumu değerlendirir, denetler ve duruma uygun davranışı ortaya koyabilir. Bu beceri aynı zamanda kişinin düzenli olarak yaptığı işlerdeki performansını takip etmeye, değerlendirmeye ve gerekiyorsa strateji oluşturmasına yardımcı olan beceridir. Tahmin edeceğiniz gibi DEHB’li, Otizm’li ya da öğrenme güçlüğü olan kişiler, duruma uygun davranma, kendi performansını değerlendirip strateji geliştirme gibi konularda güçlük yaşarlar.
Bu beceri aslında sadece nerede, nasıl davranmamız gerektiğini belirlememize değil, akademik performans için de oldukça gerekli bir beceridir. Hatta bağımsız, nasıl davranması gerektiğini değerlendirebilen bir birey olabilmemiz için de.
Öz değerlendirme ve öz denetleme konularında sıkıntı yaşayan, yani
- yaptığı işi değerlendiremeyen,
- hedefine ulaşıp ulaşmadığını tartamayan,
- bu yolda strateji oluşturamayan,
- yaptığı hatalardan ders alıp kendisine yeni bir rota çizemeyen
sonunda da her geçen gün kendisini beceriksiz, başarısız, değersiz hisseden çocuğumuza nasıl yardım edeceğiz?
Her ne kadar “Kendi kendine konuşana, deli derler” diye bir söz olsa da, sesli düşünmek, kişinin olanın bitenin farkına varması açısından çok faydalıdır. Bu yüzden çocuğunuzu sesli düşünmeye teşvik edebilirsiniz; sesli olarak yapılacaklar listesinin üzerinden geçebilir ya da sesli olarak planladığı şeyi tekrar edebilir. Böylece gözden kaçırdığı bir noktayı daha kolay fark eder.
Öz değerlendirme ve öz denetleme becerilerinin gerektiği akademik konular ve çocuğunuza bu konularda yaşadığı sorunlarda destek olmak için neler yapabileceğinize gelince…
- Okuduğunu anlama:
Metni değerlendirme, ana fikri ve detayları belirleme dolayısıyla metni anlama becerisidir.
Çocuğunuza
- metni sesli olarak,
- gerekirse parçalara bölerek,
- arada anlayıp anlamadığını kontrol ederek,
- karakterler arası bağları belirleyerek,
- detayları tekrar ederek
okuma yapmayı öğretebilirsiniz.
Sınıfta tabi ki bağıra bağıra okuyamayacaktır. Ama mırıldanarak okumasında da bir mahzur yoktur.
- Kompozisyon yazma:
Konuyu anlama, yazıyı planlama, ana tema etrafında detayları yerleştirme, doğru cümle yapısı ile dilbilgisi kurallarına uygun yazma ve sonunda bitmiş yazının hedeflenen bilgileri içerip içermediğini değerlendirme becerisidir.
Çocuğunuzun:
- konuyu anladığına emin olmak için size özet yapmasını isteyebilirsiniz.
- yapılabilecek hataları listelemesini ve bunlardan kaçınmasını sağlayabilirsiniz.
- yazdığını sesli olarak okumaya ve bu kontrolü yaparken farklı renkte kalem kullanmaya teşvik edebilirsiniz.
- Matematik:
Problemde hangi işlemin yapılması gerektiğini tespit etme, yapılan işlemin istenileni karşılayıp karşılamadığını belirleme becerisidir.
Çocuğunuzun:
- Yaptığı işlemin sağlamasını yapmayı,
- tersten giderek ya da hesap makinesi kullanarak sonucun doğruluğunu test etmeyi öğretebilirsiniz.
- Ödev:
İstenileni anlama, teslim tarihine göre planlama, gerekli kaynakları derleme ve onları nasıl kullanacağını belirleme becerisidir.
Çocuğunuzun:
- Zaman planı yapabilmesi için saat, planlama için ajanda kullanmayı öğretmenizi önceki yazılarımda da hep önerdim.
- Bunun yanı sıra doğru anlayıp anlamadığını kontrol için başlarda birlikte üzerinden geçip planlama yapması için destek olabilir, sonra da bu plana uyup uymadığını nasıl değerlendirebileceğini öğretebilirsiniz.
- Sınava çalışma:
Ne bildiğini, ne bilmediğini tespit edip ona göre çalışma becerisidir.
Çocuğunuza:
- Bir konuya çalışmaya başlamadan önce, o konu hakkında bildiklerini listelemeyi,
- eksiklerini tespit etmeyi,
- özet çıkarmayı,
- önemli kısımların altını çizmeyi ya da renklendirmeyi öğretebilirsiniz.
Bunun için aşağıdaki gibi kartlar ya da kontrol listeleri oluşturabilirsiniz.
Öz denetim becerisi gelişmiş çocuklar ve gençler, kendi ayakları üstünde duran, bağımsız ve başarılı birey olma yolunda büyük birer adım atmıştır zaten. Size düşen, o kendi yolunda ilerlerken bıraktığı izleri keyifle izlemek…
KAYNAKÇA
- Executive Function 101 e-book : http://www.ncld.org/images/content/files/executive-function-101-ebook.pdf
- http://cecp.air.org/familybriefs/docs/SelfMonitoring.pdf
- https://www.understood.org/en/learning-attention-issues/child-learning-disabilities/executive-functioning-issues/4-ways-kids-use-self-monitoring-to-learn?utm_source=threethings_feb_22_2014&utm_medium=email&utm_content=text&utm_campaign=threethings